Analiza jakościowa banku – czym jest i jak na nią wpłynąć?

Nazywany również analizą jakościową scoring jest oceną mającą odpowiedzieć na pytanie, czy nasz klient będzie regularnie spłacał zaciągnięte zobowiązanie. Uzyskana ocena jest wyrażana w punktach, procentach bądź kolorach i porównuje nasz klienta z podobnymi klientami, na temat których bank posiada informacje w swoich bazach. W celu wykonania oceny scoringowej, banki tworzą statystyczne modele, w których wykorzystują własne bazy danych (historie swoich klientów) oraz bazy zewnętrzne (BIK, BIG, BR ZBP i inne), które oceniają naszego klienta z grupą jak najbardziej zbliżonych do niego innych klientów banku. Ze względu na tajemnicę bankową, ciężko jest dokonać scoringu przed złożeniem wniosku o kredyt – możemy jedynie opierać się na doświadczeniu historycznym. Podczas rozpatrywania wniosku kredytowego jest to jedna z pierwszych części analizy, a jej wynik decyduje o tym, czy rozpatrywanie wniosku będzie kontynuowane.

Po złożeniu wniosku, na podstawie danych bank jest w stanie ustalić podstawowe informacje dotyczące potencjalnego klienta – przykładowo fakt, że jest on samotnym mężczyzną w wieku 29 lat, który mieszka z rodzicami, jego środki pieniężne wynoszą minimum wymaganego wkładu własnego, oraz pracuje na umowę o pracę w firmie średniej wielkości, a także posiada kartę kredytową w wysokości miesięcznego wynagrodzenia. Analizy baz danych takich jak BIK dają bankowi szersze pole widzenia. Dzięki nim bank poznaje przeszłość kredytową klienta i dowiaduje się, że przykładowo nie korzysta zbyt często z zakupów ratalnych, kiedy już to robi spłaca zobowiązania terminowo, a wysokość limitu na karcie kredytowej jest zgodna z deklaracją klienta. Z baz BIK bank może dowiedzieć się również, czy klient jest obecnie w trakcie upadłości konsumenckiej, a także skorzystać z oferowanego przez BIK scoringu. Kolejna instytucja – Biuro Informacji Gospodarczej – może posłużyć bankowi przy pozyskaniu informacji na temat nie spłaconych mandatów, zobowiązań z tytułu rachunków (media, czynsz, etc.). Z Bazy Dokumentów Zastrzeżonych bank dowie się, czy dokumenty, jakimi posługuje się klient są aktualne i czy nie zostały zastrzeżone, natomiast z Bankowego Rejestru Związków Banków Polskich bank otrzyma informację o nieprawidłowościach w obsłudze zobowiązań kredytowych, których opóźnienie było znaczne i mogą nie być już widoczne w bazie BIK. Jeśli wyniki weryfikacji wniosku będą pozytywne, klient zostanie poddany kolejnemu etapowi analizy jakościowej. Na podstawie pierwszej części bank wyrobi sobie profil klienta, dzięki czemu będzie mógł porównać go do grup klientów, których historie kredytowe już posiada i ocenić punktowo prawdopodobieństwo spłaty zobowiązania przez konkretnego klienta. Banki nie informują jednak o tym, co konkretnie oceniają i jaka jest waga całościowej oceny – stanowi to bowiem ich tajemnicę.

Aby nadać ocenę i ustanowić jej wagę, bank zbada czy osoby w wieku naszego klienta posiadające takie samo lub zbliżone wykształcenie terminowo spłacają swoje zobowiązania. Po wprowadzeniu wniosku ocena scoringowa jest dokonywana automatycznie, jednak w niektórych bankach może być uzupełniana ręcznie przez analityka finansowego. Oceny scoringowe są zmienne – na ich aktualizację przez banki ma wpływ między innymi otoczenie gospodarcze. Przykładowo w czasie obostrzeń spowodowanych przez koronawirusa ocena była obniżana w zależności od branży w jakiej pracował klient, a także historię obsługi przez innych klientów. Zmianie ulegają również wagi nadawane poszczególnym elementom, a także ich zakres. Różna jest także akceptacja banku dla ocen scoringowych – należy mieć na uwadze, że ocena wynosząca 4,2 w jednym banku może być akceptowana, jednak nie musi być akceptowana w innych bankach.